Sosyal Girişimciliğe Giriş Rehberi

Sosyal Girişimcilik Nedir?

Sosyal girişimcilik, öncelikli toplumsal sorunları, maddi fayda ve kâr ön planda olmaksızın ortadan kaldırmaya ve sistemleri dönüştürmeye yönelik yapılan girişimcilik faaliyetleridir. Tıpkı ticari girişimciler gibi başkalarının göremediğini görerek yeni fırsatlar yaratırlar, sistemleri değiştirirler ve yeni yaklaşımlar bularak toplumun önemli sorunlarına çözüm getirirler. Sosyal bir amacın gerçekleşmesi için ticari faaliyetlerin kullanıldığı ve bu gelirin ilgili sosyal hedefe harcandığı girişimcilik tipidir.

Dünyada ve Türkiye’de “Sosyal Girişim” kavramı için yapılan tanımlarda örtüşen 3 ana kriter bulunuyor:
1-Sosyal/çevresel etki yaratmanın öncelikli hedef olması,
2-Ticari faaliyet yoluyla gelir elde edilmesi,
3-Gelir fazlasının ana misyon için kullanılması.

Sosyal Girişimcilik ile Ticari Girişimcilik Arasındaki Fark Nedir?

“Sosyal girişim” terimi bünyesinde “sosyal” ve “girişim” olmak üzere iki farklı olguyu içermektedir. Girişimcilik anlayışı beraberinde tıpkı ticari girişimlerde olduğu gibi problem ve fırsatları fark etme, değerlendirme, risk alma ve yenilikçi yollarla çözmeyi getirmektedir. “Sosyallik” anlayışı ise girişimcilik prensiplerinin kar maksimizasyonu yerine toplumsal sorunlara uyarlanmasıdır. Böylece sosyal girişimler, sosyal problemlerin çözümünde girişimcilik esaslı veya serbest piyasa yöntemlerini uygulayan örgütler olarak ortaya çıkmaktadır. Sosyal girişim yapısındaki şirketler toplumsal sorunları girişimci yaklaşımlarla çözmeyi hedefleyen yapılardır. Bu anlamda son hedeflerinin kar etmek değil, sosyal fayda sağlamak olmasıyla diğer girişimlerden ayrılırlar. Ticari girişimler de ortaya bir sosyal fayda çıkarabilir ancak nihai hedefleri kar maksimizasyonudur.

Sosyal Girişimci Kimdir?

•Sosyal Girişimci» toplumsal dönüşüm aktörüdür.
•Çözümü aciliyet gerektiren çevresel ve toplumsal sorunlara kalıcı ve ölçeklenebilir çözümler geliştirir.
•Sosyal girişimci, yaşadığı toplumda ortaya çıkan sosyal aksaklıkları fark ederek o güne kadar akla gelmeyen ya da cesaret edilmeyen bir yaklaşımla sorunların üzerine giden; üretken, ısrarcı, duyarlı, gerçekçi tavırları ile fark oluşturan ve toplumun güvenini kazanan kişidir.

Bir Sosyal Girişimcinin Taşıması Gereken Özellikler Nelerdir?

• Sosyal girişimcilerin, toplumsal sorunları iyileştirmek veya ortadan kaldırmak için uygulanması gereken birden fazla çözüm önerisi sunmaları gerekir. Bir sosyal girişimci, kendi projesine göre sistemli ve sürekli olarak fikir üretirken, aynı zamanda toplumun sesine de kulak vermelidir.
• Problemlere karşı gerektiği gibi risk alabilme
• Mutlaka başarıya ve çözüme odaklanabilme
• Toplumsal yararı hedeflerken bireysel yararı da düşünme
• Her türlü kolektif çalışmaya hazır olma
• Projenin gerçekleşmesi için mümkün olan tüm kaynaklardan yararlanma
• Hem toplumsal sorunlara çözüm arayıp hem de kendini geliştirme
• Her türlü olumsuz şarta karşı istikrarlı bir şekilde projeyi sürdürme

Sosyal Girişimci Nasıl Yol İzler?

•a) Bir sorunu, ihtiyacı tespit eder
•b) Yeni bir proje üretir
•c) Yeni bir yöntem geliştirir
•d) Yeni bir kaynak oluşturur
•e) Kendinden sonra projenin sürdürülebilmesi için yöntem bulur.

Sosyal Girişimlerin Faaliyet Alanları Nelerdir?

• Dezavantajlı ya da dışlanmış kesimlerin sosyal ve ekonomik entegrasyonu,
• Halkın geneline yönelik sosyal hizmetler (yaşlı ve engelliler için bakım hizmetleri, eğitim ve çocuk bakımı, istihdam ve eğitim hizmetleri, sağlık ve medikal hizmetler vb.),
• Diğer kamu hizmetleri (toplu taşıma, kamusal alanların temizliği vb.),
• Demokrasi, sivil haklar ve dijital katılımın güçlendirilmesi,
• Çevresel etkinlikler (karbon ayak izinin azaltılması, atık yönetimi, yenilebilir enerji vb.)
• Gelişmekte olan ülkelerle işbirlikleri (adil ticaret vb.).

Sosyal Girişimciliğin Boyutları Nelerdir?

• Sosyal misyon/ vizyon sahibi olma
• Fırsat tanımlama
• Yenilikçilik
• Sosyal ağlar
• Sürdürülebilirlik
• Finansal getiri

Sosyal Girişimcilikte Ülkemizdeki Tüzel Kişilikler

• Sosyal girişimcilik ekosisteminde sosyal girişimciler dışında aracı kuruluşlar (kuluçka merkezi, hızlandırıcı platformlar, ortak çalışma alanları ve ödül programları), üniversiteler, araştırma kuruluşları, yerel yönetimler ve fon sağlayıcılar yer almaktadır.
• Türkiye’de sosyal girişimler için mevzuatla belirlenmiş ayrı bir yasal statü bulunmamaktadır. Sosyal girişimler yasal statü olarak ihtiyaçları doğrultusunda kooperatif, limited şirket, vakıf, dernek, şahıs işletmesi veya adi ortaklık seçeneklerinden bir ya da birkaçını tercih edebilirler.

Sosyal Girişimcilikte Ülkemizdeki Tüzel Kişilikler

Sosyal Girişimciliği Destekleyici Platformlar

• Dünyada; Acumen Fonu, Ashoka, Draper Richards Vakfı, Echoing Green, Institute for Social Entrepreneurs, i-Genius New Profit, Omidyar Network, OpenIdeo, Schwab Vakfı ve Skoll Vakfı.
• Türkiye’de; Accelerate2030, Ashoka Türkiye, Impact Hub İstanbul, imece, İstasyon TEDÜ, KUSIF, Mikado, PwC Sosyal Etki Laboratuvarı, Sabancı Vakfı, SDG Impact Accelerator, SOGLA ve Sosyal İnovasyon Merkezi.
-Ülkemizdeki yeni kuluçka programları ve üniversite merkezleri:
• İTÜ Sosyal İnovasyon Merkezi, İstanbul
• Simbiyoz Aktivite Sosyal Girişimcilik Kuluçka & Özel Gereksinimli Bireyler Aktivite Merkezi, Bursa

Sosyal Girişimciliği Destekleyici Platformlar

Türkiye’den Sosyal Girişim Örnekleri

• Görme engelli bireyleri özgürleştirme misyonuyla çözümler üreten BlindLook
• Akıllı atık toplama ve şehir temizleme işlemleri için en kapsamlı çözümü sunan Evreka,
• Özel eğitim ihtiyacı olan çocuklara yönelik hazırlanmış eğitsel oyunlar üreten Otsimo,
• Nesneleri oyuncaklara dönüştürmelerini kolaylaştıran ve oyun kitleriyle çocukların yaratıcılıklarını destekleyen TOYİ,
• Bireylerin ve kurumların spor yoluyla toplumsal dayanışmaya destek olmalarını sağlayan Adım Adım,
• Öğrenci ve burs veren arasında çevrimiçi platform üzerinden kolay, ulaşılabilir, güvenilir ve sürdürülebilir bir ilişki kurulmasını sağlayan E-Bursum,
• Kadınlara spor yapma alışkanlığı kazandırarak daha sağlıklı ve mutlu bir yaşam sürdürmelerini sağlamak amacıyla çalışan b-fit,
• Kayıp veya çalıntı eşya, evcil hayvan ilanlarını binlerce kişiye ücretsiz ulaştırıp kısa sürede mutlu sona kavuşturmayı amaçlayan Gören Duyan,
• Satılamayan gıdaları değerlendirmenize yardım eden, atıl ürünleri ekonomiye, çevreye ve topluma kazandıran Fazla Gıda,
• Yaygın bilinen yanlışlardan, sosyal medyanın gündemine oturan şüpheli bilgilere birçok alanda doğrulama yaparak internet kullanıcılarının doğru bilgiye ulaşmasını sağlayan teyit.org,
• Kullanıcıların 'öylece duran' eşyalarını satarak sivil toplum kuruluşları için desteğe dönüştürülmesini sağlayan Givin,
• Kız çocuklarını ve her yaştan kadını futbol yoluyla güçlendirerek toplumsal cinsiyet kalıplarını yıkmayı hedefleyen Kızlar Sahada,
• Bireysel ve kurumsal çevre bilincini arttırmaya yönelik teknolojiler geliştiren ve insanların günlük hayatları içerisinde uyguladıkları aktivitelere çevreye duyarlı çözümler sunan Ecording,
• Çiftçileri internetle buluşturup ürünlerini koruması hakkındaki bilgilere ulaştıran ve tarladaki mahsulünü hem değerinde hem de komisyonsuz daha hızlı bir şekilde satışını kolaylaştıran Tarımsal Pazarlama.

Dünya’dan Sosyal Girişim Örnekleri

• Geri ödeme garantisi olmayan yoksul insanlara ve geleneksel bankaların reddettiği kişilere kredi vererek toplumsal kalkınmayı destekleyen Grameen Bank,
• Satın alınan bir çift ayakkabı karşılığında ihtiyacı olan bir çocuğa ayakkabı sağlayarak destek olan TOMS Shoes (Tomorrow's Shoes-Yarının Ayakkabısı),
• Sosyal statüleri birbirinden farklı olan çocuklar arasında empati geliştiren aynı zamanda çocukları ve gençleri sosyal ve finansal girişimcilik konularında bilinçlendirmeyi ve cesaretlendirmeyi hedefleyen Aflatoun,
• Kamusal katılım ile oluşturulan ve güncellenen, farklı dillerde online olarak ve ücretsiz yayımlanan bir ansiklopedi olan Vikipedi,
• Kullandığı farklı madenlerle üretim sürecinin yarattığı sosyal ve çevresel olumsuzlukları azaltarak sürdürülebilir akıllı telefonlar üreten Fairphone,
• Müşterilerine çok uygun fiyatlarla yerel, taze, şirket içi yemek seçenekleri sunarken diğer yandan dezavantajlı olan insanlara eğitimler vererek iş gücüne katılmalarını sağlayan Edgar and Joe’s Cafe.